Elke matrijs als een zonnetje laten lopen is een ambacht

“We werken bij Pekago met heel veel verschillende matrijzen. Die afwisseling maakt het werk bij Pekago echt ontzettend leuk”, stelt Maykel Geerts. Collega Pieter-Jan Luttinkhuis valt hem volmondig bij. Maykel en Pieter-Jan zijn sinds eind 2018 verantwoordelijk voor het matrijsonderhoud bij Pekago. Een belangrijke schakel in onze kwaliteitsketen. “We werken voor branches waar bijzondere eisen worden gesteld aan de kunststof producten die we maken. De matrijzen hier mogen best precisie-werktuigen genoemd worden. Dergelijke werktuigen vergen een flinke investering van onze opdrachtgevers; het is niet meer dan logisch dat wij er uiterst zorgvuldig voor zorgen”.

Een goed begin

De verantwoordelijkheid van Pieter-Jan en Maykel begint op het moment dat matrijzen binnenkomen bij Pekago. Of de matrijs brandnieuw is of dat deze al eerder bij een ander spuitgietbedrijf in productie is geweest: na ontvangst volgt een zorgvuldige inspectie. “Natuurlijk wordt de caviteit (‘vormholte’) zorgvuldig gecontroleerd op eventuele beschadigingen,” vertelt Maykel, “maar ook wordt er getest om te zien of de (koel-)aansluitingen goed functioneren en of alle delen soepel ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Als dat niet voldoende is, zorgen we er voor dat dat wordt verbeterd. Om roestvorming onderweg te voorkomen zijn (nieuwe) matrijzen vaak voorzien van een flinke laag vet. Dat vet moet er voor een groot deel weer af voordat de matrijs in productie genomen kan worden. Daarna kan de spuitgietmatrijs worden ingepland voor een proefspuiting”. Pieter-Jan vervolgt: “Bij nieuwe matrijzen komt het regelmatig voor dat de klant naar aanleiding van de inspectie of van de proefspuiting nog wijzigingen aan de matrijs wil laten uitvoeren. Ze hebben dan bijvoorbeeld nog verdere ontwikkelingen aan het product doorgevoerd. In overleg met onze engineers en onze matrijsmaker Joost Huybregts wordt dat dan geregeld. We beschikken over alle machines om zelf bijvoorbeeld te kunnen draaien, frezen en slijpen”.

Klaar om de spuitgieten

Pas als de klant helemaal tevreden is met de producten uit de matrijs, gaat de daadwerkelijke productie beginnen en moet de matrijs zich bewijzen. “Wij spuitgieten veel kleine tot middelgrote series,” vervolgd Maykel. “De matrijzen zijn dus meestal dagen tot weken op de spuitgietmachines in gebruik, daarna worden ze weer uitgebouwd en komen ze naar de matrijsopslag om daar te wachten op een volgende productie. Als een spuitgietmatrijs van de machine komt, wordt hij met een matrijscontrolekaart en enkele van de laatste shots (laatste producten van een productierun) weer bij Pieter-Jan en mij aangeleverd. Op de matrijscontrolekaart schrijven de operators en matrijsstellers opmerkingen over het functioneren van de matrijs. Met die aantekeningen en de producten in de hand, beginnen we aan het onderhoud. De matrijs wordt weer in optimale conditie gebracht voor een volgende productierun”.

Speciale kunststoffen

Pieter-Jan ligt toe: “Bij Pekago spuitgieten we natuurlijk veel producten van standaard kunststoffen. Maar we maken ook veel producten van niet-doorsnee kunststoffen die bijvoorbeeld brandwerend of extra versterkt zijn; zoals Ultem of glasgevuld materiaal. Die speciale kunststoffen doen een extra aanslag op de matrijzen: ze wasemen tijdens het spuitgieten gassen uit waardoor de ontluchtingskanalen en uitstootpennen van de matrijs vervuild kunnen raken. De ontluchtings-kanalen bijvoorbeeld zijn heel dunne kanaaltjes van maar enkele honderdste millimeters diep. Je kunt je voorstellen dat er niets geks hoeft te gebeuren om dat te laten verstoppen. Zo’n vervuiling beïnvloedt direct de werking van de spuitgietmatrijs; er kan bijvoorbeeld een lelijke vloeilijn in de kunststof producten ontstaan tijdens het spuitgieten of het product kan zelfs brandvlekken vertonen. Bij vervuilde uitstootpennen wordt het product niet soepel uit de matrijs geduwd. De kanalen en ook pennen en eventuele andere bewegende delen moeten dus steeds zorgvuldig gereinigd worden”.

Hightech?

Het onderhoud van matrijzen vergt vakmanschap. Zowel Pieter-Jan als Maykel kunnen bogen op jarenlange ervaring bij meerdere werkgevers, en die ervaring komt dagelijks goed van pas. Iedere matrijs vraagt een andere aanpak. “Als een matrijs onder handen genomen wordt, is het eerste wat we pakken een set inbussleutels en een koperen hamer. Zo’n spuitgietmatrijs moet helemaal uit elkaar gehaald worden en door vervuiling door het gebruik valt dat soms niet mee. De hamer is van koper omdat koper zachter is dan het materiaal van de matrijzen. Je kunt met zo’n hamer dus een flinke tik op een matrijs geven zonder de matrijs te beschadigen. En soms is zo’n tik echt nodig om onderdelen los te krijgen” vertelt Pieter-Jan.

“Een hamer en inbussleutels….. dat klinkt niet echt hightech, hè?”, grijnst Maykel, “goed onderhoud zit ‘m dan ook niet in ingewikkeld gereedschap, maar meer in kennis van zaken”! “Voor het echt grondig reinigen van onderdelen hebben we wel een modern ultrasoonbad,” vervolgt Pieter-Jan zijn verhaal. “Dat bestaat uit twee delen: in het eerste bad wordt de vervuiling met geluidsgolven los-getrild. Daarna gaan de matrijsdelen in het zogenaamde pacifeerbad. Daar worden ze volledig vetvrij gemaakt”.

“Eenmaal uit het bad zijn de onderdelen weer als nieuw! Andere matrijsdelen worden met de hand gereinigd – een echt precisiewerkje. Als alle matrijsdelen weer schoon zijn, worden de oppervlaktes van de matrijs behandeld en indien nodig geconditioneerd. Daarna is de spuitgietmatrijs klaar om in ons magazijn te wachten op zijn volgende klus”.

Twee helften van dezelfde matrijs na productie, waarbij de rechterhelft al ultrasoon is gereinigd

 .

Vakmanschap is …..

Zoals gezegd vergt matrijsonderhoud echt vakmanschap. “Omdat we bij Pekago met zo veel verschillende matrijzen werken, is het werk erg afwisselend en is het een uitdaging als die matrijzen steeds weer als een zonnetje te laten draaien,” zegt Maykel. “We zijn trots op ons werk en het is ook leuk om onze kennis over te dragen op bijvoorbeeld stagiairs. Als iemand bij ons bij het matrijsonderhoud stage komt lopen, willen we echt dat hij iets leert wat niet uit boeken komt. Over matrijzen, maar ook over hoe het er in een bedrijf aan toe gaat. Ze moeten echt iets aan zo’n stage hebben en met een goed gevoel over Pekago terug naar school gaan. Zo dragen we graag een klein steentje bij aan de opleiding van nieuwe vakmensen”.

.

.

.

.

.

.

.

Pieter-Jan Luttikhuis